Wie kent niet de Kansas state song? Er klinkt blijdschap in over de prairies waarop men vroeger naar hartelust kon jagen op groot wild. Tegenwoordig zijn de buffels en de indianen grotendeels verdwenen, en is Kansas vooral bekend om zijn uitgestrekte velden met zonnebloemen. Door die monotone velden is het mooie landschap van weleer toch wel aangetast.
De naam Kansas komt uit de taal der Sioux indianen, en betekent "volk van de zuidenwind". Zoals zo vaak gebeurt in de wereld, blijft van de oorspronkelijke bewoners alleen de naam over. In de negentiende eeuw noemden de nieuwe, blanke bewoners het land hun 'home on the range', hun thuis op de heuvelachtige graslanden.

   Hoe zijn de blanke Amerikanen in Kansas terecht gekomen? Dat heeft te maken met de trek naar het westen die geleidelijk op gang kwam sinds de Amerikanen zich hadden losgemaakt van Engeland. De Verenigde Staten kochten van Napoleon het hele gebied van de grote vlakten, die zich uitstrekten van de Rocky Mountains tot de Mississippi. Daar woonden tot dan toe vooral indianen.
De pioniers, met oud-testamentische namen als Joshua en Jesse en Jeremiah, gingen westwaarts op zoek naar hun eigen beloofde land van melk en honing en grazige weiden. In navolging van Abraham en Mozes wilden zij een groot volk worden en zich vestigen in een nieuw Canaan. Zoals de Israëlieten onder leiding van koningen als David en Solomon korte metten maakten met de Filistijnen in Palestina, zo zouden zij zelf de goddeloze indianen van hun nieuwe grondgebied verdrijven.

   In deze strofe uit 'Home on the Range' klinkt opluchting over het verdwijnen van de indianen, al kan men er ook iets van nostalgie in horen. De oorspronkelijke bewoners van het wilde westen hadden niet alleen schrik aangejaagd met hun wrede exercities, maar ook indruk gemaakt door hun moed en hun behendigheid als ruiters bij de jacht op bizons.
Waar waren zij gebleven? In de jaren dertig van de negentiende eeuw kwamen veel verjaagde indianenstammen in Oklahoma terecht, waar het land schraal was. Maar de blanken waren nog niet tevreden, en bleken met gespleten tong te spreken. Hoewel de indianen de strijdbijl begraven hadden, en met de blanken de vredespijp gerookt, werden zij vanuit Oklahoma naar reservaten in Arizona gebracht, waar de eens zo trotse krijgers verslaafd raakten aan het vuurwater.

   Toen wij vroeger op de lagere school vernamen dat de prairie-indianen en de buffels door het geweld van de pioniers sterk in aantal waren afgenomen, zodat zij uiteindelijk in reservaten beschermd moesten worden tegen algehele ondergang, waren wij verontwaardigd. Het was niet eerlijk, want de indianen hadden wel geweren en paarden op de kop getikt, maar de nieuwste wapens waren in handen van de bleekgezichten.
Maar het inzicht dat de cultuur der indianen in bepaalde opzichten superieur is aan die der blanken, breekt nog maar langzaam door. "Hoe kun je de lucht en de warmte van het land bezitten?", vroeg opperhoofd Seattle zich af. "Jullie geloof werd geschreven op stenen tafels door de ijzeren vinger van een boze God, mochten jullie het anders vergeten. De rode man heeft dat nooit kunnen onthouden of begrijpen."

   Ondertussen hadden de Mexicanen voor een heel andere benadering van de indianen gekozen. Veel avonturiers waren vooral op goud uit, maar de franciscanen en jezuïeten wilden de zielen redden en de beschaving bevorderen. Daartoe stichtten zij talrijke eenzame missieposten die later zouden uitgroeien tot grote steden, zoals Los Angeles, Santa Fe en San Antonio.
Sint Franciscus wilde arm zijn met de armen en Jezus navolgen door alle mensen lief te hebben. Hij zou een afschuw hebben gehad van de oorlog die ook in Mexico tegen de Apachen werd gevoerd, en ook van de oorlog tussen de Verenigde Staten en Mexico. Na deze laatste oorlog was Mexico een groot gedeelte van zijn grondgebied kwijt, onder andere Texas, Arizona en Californië.

   Een der beste presidenten die Mexico gehad heeft, was een negentiende-eeuwse indiaan: Benito Juarez. Toen hij nog maar twaalf jaar was, werd hij ontdekt door een franciscaan. De bedelmonnik merkte dat de jongen, die analfabeet was en nog geen Spaans kende, heel intelligent was, en plaatste hem als leerling op een seminarie.
De Mexicaanse filosoof José Vasconcelos schreef in de eerste helft der twintigste eeuw dat de Mexicaan de beste eigenschappen van de blanken en indianen in zich verenigde, en was dus een voorstander van de mexicanisering, de vermenging der rassen, die inmiddels al lang had plaatsgehad. Daarom is er in Mexico nooit een groot rassenprobleem geweest.

   Aldus luidt de eerste strofe van het lied dat alle Mexicaanse kinderen op school leren. Een tweede strofe vertelt dat een zekere don Diego haar zag en met haar sprak, en dat haar komst allen vervulde van blijdschap en eensgezindheid. Verder vertelt het lied dat Maria op haar indiaanse kleed haar eigen beeltenis had achtergelaten.
Sindsdien is het kenmerkend voor Mexicanen dat zij de maagd van Guadalupe vereren. Dit zijn zij blijven doen toen na de Mexicaanse revolutie de priesters werden vervolgd. Maar het lied vertelt ons in weer een andere strofe nog iets anders: "Zij vouwde devoot haar handen, en haar gezicht en haar houding waren Mexicaans." Dus de afbeelding op het Azteekse kleed laat zien hoe een Mexicaanse eruitziet!

   We concluderen dat in de Verenigde Staten tot in de twintigste eeuw relatief weinig vermenging van blanken en indianen heeft plaatsgehad, terwijl die vermenging in Mexico juist algemeen was.
Een der oorzaken van dit feit is wel dat de Mexicaanse katholieken eerder dan de Amerikaanse protestanten hebben ingezien dat de kleurlingen principieel gelijkwaardig zijn aan de blanken. Want omdat de Amerikaanse pioniers hun gezin elke dag voorlazen uit het Oude Testament, gingen zij zich teveel identificeren met het uitverkoren volk van Israël. Zij dachten zelfs dat Christus alleen de gereformeerden had uitgekozen om zalig te worden.
Overigens wonen er tegenwoordig toch veel mensen met zowel blanke als indiaanse voorouders in de Verenigde Staten, want na 1910 kwam er een massale immigratie van Mexicanen op gang.

(Maastricht, november 2016, H.Reuvers)