Hier is een lijst van beroemde Maastrichtenaren.
We hebben er geen hoge bezoekers op gezet, zoals Karel de Grote, Karel de Vijfde, en andere keizers, koningen, pausen en presidenten. Ook geen hedendaagse voetballers, televisiepersoonlijkheden en dergelijke grootheden die wellicht spoedig weer vergeten zijn.
De beroemde musketier d'Artagnan stierf in Maastricht, en de bekende bioloog Jacques Thijsse werd er geboren, maar ze kunnen niet meetellen als inwoners van Maastricht. Evenmin premier Ruys de Beerenbrouck.
We kozen vijfentwintig mensen die merendeels voorkomen in de namen van Maastrichtse straten en instellingen. We hebben geprobeerd zo veel mogelijk mensen uit verschillende domeinen van de publieke belangstelling te kiezen. Daarom naast een Batta niet ook nog een Joseph Hollman, etc. Om soortgelijke redenen ontbreken bijvoorbeeld baron Aylva, dokter Bak, paleontoloog Dubois, bisschop Hubertus, Edmond Jaspar, pater Roothaan, gouverneur Tilly, Aert van Tricht en meester Ulrich.
We moeten toegeven dat de keuze tamelijk willekeurig is. De tien beroemdste Maastrichtenaren zullen er toch wel bij zijn. Met "beroemd" bedoelen we dan: beroemd in Maastricht.

Batta, Alexander

Maastricht 1816 - Versailles 1902. Violoncellist en componist.

Hij studeerde eerst bij zijn vader, die cellist en zangleraar was, en later aan het conservatorium in Brussel. Daarna vestigde hij zich in Parijs.
Zijn twee broers waren eveneens begaafde musici. In 1829 en 1830 trad het muzikale gezin gezamenlijk op in Maastricht.
Alexander grossierde in onderscheidingen, trad op voor diverse koningen, en werd de Chopin van de violoncel genoemd. Reeds in 1892, tien jaar voor zijn dood, werd een nieuwe Maastrichtse boulevard naar hem vernoemd.
Na zijn overlijden liet hij aan Maastricht een fonds voor jonge violisten en cellisten na.

Debye, Peter (Pie)

Maastricht 1884 - Ithaca (USA) 1966. Fysisch chemicus.

Na zijn schooltijd in Maastricht, ging Pie in Aken studeren: wiskunde, natuurkunde en electrotechniek.
Voor zijn onderzoek naar de structuur van moleculen kreeg hij in 1936 de Nobelprijs voor chemie. Debye werd ook directeur van het Max-Planck-Instituut in Berlijn, als opvolger van Albert Einstein. Nadat de nazi's dit Instituut hadden overgenomen, vertrok onze held naar Amerika.
Hij was getrouwd, en had een zoon en een dochter. De zoon werd eveneens natuurkundige.
Bij het Academisch Ziekenhuis in Maastricht zijn een laan en een plein naar Pie Debye genoemd.

Dibbets, Bernard

Arnhem 1782 - Maastricht 1939. Generaal.

Vanaf de Belgische opstand van 1830 tot aan de definitieve afscheiding van België in 1839 behield het garnizoen van generaal Dibbets de stad Maastricht voor Nederland. Dibbets moest vaak streng optreden, onder andere bij pogingen van een groep 'woelziekigen' uit de regio om de stad door 'in het duister gesmeede aanslagen' in Belgische handen te spelen. Hij verbande ook een recalcitrante kapelaan, die vervolgens in vol ornaat de stad uit schreed.
De Maastrichtenaren hadden destijds een hekel aan Dibbets, maar tegenwoordig zijn ze veelal dankbaar voor zijn standvastigheid.
Generaal Dibbets woonde in het generaalshuis (theater op het Vrijthof).

van Eyck, Jan

Maaseik circa 1390 - Brugge 1441. Kunstschilder.

Jan van Eyck was een meester in het schilderen van perspectief en licht, en een vlijmscherp portretschilder. Met zijn oudere broer Hubert leerde hij het vak in Luik en Maastricht. Hun gezamenlijk meesterwerk was het Lam Gods. Tijdens het beleg van Maastricht in 1408 bevonden beide broers zich te Maastricht in het gevolg van de Luikse prins-bisschop Jan van Beieren. Jan van Eyck was later ook bevriend met de Bourgondische hertog Filips de Goede, die peter was bij de doop van een kind van de schilder, en voor wie hij de hand vroeg van de infante Isabella van Portugal.
In Maastricht kent men sinds 1948 de Jan van Eyck Academie voor beeldende kunst.

Franquinet, Guillaume Désiré Lambert

Maastricht 1826 - 1900. Advocaat, etc.

Na zijn jeugd in Maastricht, studeerde hij recht in Brussel. Hij vestigde zich in 1849 als advocaat in zijn geboortestad. Daarna begon hij aan een bijzonder veelzijdig leven: hij was taalkundige en schreef ook toneel in dialect. Hij was secretaris van het Burgerlijk Armbestuur en schoolopziener. Hij bestudeerde planten en bloemen, en was ook molenaar. Hij was lid van de gemeenteraad en wethouder. Samen met Alfons Olterdissen organiseerde hij als lid van de Sociëteit Momus historische optochten. Hij was mede-oprichter van het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap, en archivaris voor stad en provincie.
Kort na zijn dood noemde men een straat naar hem in de nieuwe wijk Brusselsepoort. Zijn zoon Edmond was een de eerste Maastrichtenaren met een automobiel.

Herbenus, Mattheus

Maastricht 1451 - 1538. Humanist, etc.

Mattheus Herben was kanunnik van de Sint-Jansbroederschap en kapelaan van het Sint-Servaaskapittel. Hij was leraar aan de kapittelschool, en een van de eerste humanisten van Nederland. Hij was tevens musicus en dichter.
Zijn "De Trajecto Instaurato" (Over het Herstelde Maastricht) is een der oudste stadsbeschrijvingen van ons land. Hij schreef ook over de verwoesting van Luik door Karel de Stoute in 1467.
Regout junior liet in 1880 op de plaats van de geslechte stadswallen arbeiderswoningen bouwen aan de nieuwe Herbenuslaan.

Hermans, Henri

Nuth 1883 - Maastricht 1947. Musicus.

Aanvankelijk leerde Henri het musiceren bij zijn vader in Nuth. Op vijftienjarige leeftijd was hij organist in de dorpskerk.
Maar toen hij in 1902 tot organist en koordirigent van de Onzelievevrouwekerk was benoemd, verliet onze jonge held de ouderlijke woning en vestigde zich in Maastricht. Terwijl hij verder studeerde in Luik en Keulen, werd hij in zijn woonplaats leraar aan de muziekschool en dirigent van het stedelijk orkest. Hij tilde beide instituten naar een professioneel niveau. Aldus kon het Maastrichts Stedelijk Orkest later uitgroeien tot het Limburgs Symphonie Orkest.
Het Henri-Hermanspark bij de vogeltjeskooi draagt terecht zijn naam.

henrijonas.jpg, Henri Charles

Maastricht 1878 - 1944. Kunstenaar.

Aanvankelijk was Henri, net als zijn vader, huisschilder. Toen zijn vrouw en zijn vader kort na elkaar stierven, ging hij kunst studeren in Amsterdam. Daarna vestigde hij zich weer in Maastricht, waar zijn talent tot bloei kwam. Hij schilderde ook prachtige glas-in-lood-ramen (bijvoorbeeld in de Koepelkerk).
Hij wilde trouwen met een gescheiden vrouw die hij in Parijs had leren kennen, maar dat mocht niet van zijn kerkelijke opdrachtgevers. Dit bracht hem in een diepe depressie waarvan hij nooit meer herstelde. Hij kwam in psychiatrische klinieken terecht, eerst in Venray en daarna in het Maastrichtse Calvariënberg.
Ook daar maakte hij nog belangrijke kunstwerken. In Caberg is een straat naar hem genoemd.

Kemp, Petrus Johannes

Maastricht, 1886 - 1967. Dichter.

Pierre Kemp was eerst een verdienstelijk (keramiek)schilder. Zijn broer Mathias was eveneens dichter en schilder.
Pas tegen zijn vijftigste begon Pierre te dichten. Hij werkte in de loonadministratie van de kolenmijn Laura. In de trein, op en neer naar Maastricht, schreef hij, zelf gestoken in een zwart pak, tal van lichte en kleurrijke gedichten. Overal zwerf ik, bloemen schetsend, op de twijgen waar er nog geen zijn: fragmentjes van gedichten zwetsend, oud-man-radeloos en kleuter-klein.
Pierre Kemp ontving belangrijke literaire prijzen. In het stadspark (Kempland) is een monument voor hem opgericht.

van Kleef, Lambertus Theodorus

's Gravenhage 1846 - 1928. Geneesheer-directeur.

Hij was eerst officier van gezondheid bij het Rode Kruis. Hij werd door Pruisen geridderd vanwege zijn werk tijdens de Frans-Duitse oorlog.
Na 1880 werd hij chirurg in het Maastrichtse ziekenhuis Calvariënberg. Hij maakte het ziekenhuis tot een voor die tijd moderne inrichting, door experimenten met röntgenstraling, grensverleggende maagoperaties, en strenge toepassing van hygiëne. Van 1897 tot 1904 was hij geneesheer-directeur.
Daarna ging hij met pensioen terug naar de Haag. Maar hij wilde in Maastricht begraven worden. Dat is gebeurd.
Er is een straat naar hem genoemd in de wijk Brusselsepoort.

Lambertus, Sint

Maastricht 638 - Luik 706. Bisschop.

Lambertus was de voorlaatste in een rij van vijfentwintig Maastrichtse bisschoppen. Men weet in Maastricht precies aan te wijzen waar hij werd geboren, en waar hij aanvankelijk werd begraven. De legende zegt dat Lambertus de Frankische hofmeier Pepijn van Herstal huwelijksontrouw verweet, en dat hij daarom vermoord werd. Hij was in ieder geval in veel politieke vraagstukken verwikkeld. Zijn opvolger Hubertus verplaatste de bisschopszetel en het gebeente van Lambertus naar de Frankische residentie van Pepijn waar Lambertus werd vermoord. Daar ontstond bij het graf van de heilige martelaar de stad Luik.
In Maastricht zijn een laan in het Villapark en een monumentale kerk naar Lambertus vernoemd. In Luik heet het centrale plein de Place Saint Lambert.

Minckeleers, Jan Pieter

Maastricht 1748 - 1824. Natuurwetenschapper.

Deze Jezuiet was sinds 1771 professor in de Natuurkunde aan de universiteit van Leuven. Hij ontdekte hoe men steenkoolgas kan gebruiken voor gaslampen en luchtballonnen. In 1789 moest hij om politieke redenen terugkeren naar zijn geboortestad, waar hij zich als apotheker vestigde. Minckelers had ook belangstelling voor meteorologie, geologie en paleontologie. Hij maakte een beschrijving van de fossiele Mosasaurus die in de Sint-Pietersberg was gevonden.
In Maastricht staat sinds 1904 zijn standbeeld 'de gaaspiep', met een eeuwig brandende gaspijp, aan de Marktzijde van de Boschstraat. Voorts is er een straat in het centrum naar hem genoemd. Ook in Leuven-Heverlee staat een standbeeld van hem.

Olterdissen, Alphonse

Maastricht 1865 - 1923 . Kunstenaar.

De vader van Alfons kwam uit Hannover in Pruissen, de moeder uit Veere in Zeeland. Ze trouwden voor de Lutherse kerk, en begonnen een sigarenzaakje aan de Boschstraat (nu nr 107). Vader stierf toen Fons acht jaar was. Fons studeerde kunst in Amsterdam. Terug in Maastricht, richtte hij een tekenschool op.
Hij was mede-oprichter van "Maastricht Vooruit" en lid van de Sociëteit Momus. Om de schulden af te lossen die hij bij de organisatie van vier optochten had gemaakt, schreef hij musicals in Maastrichts dialect. Het slotlied van "Trijn de Begijn" werd het Maastrichtse volkslied.
Olterdissen was gemeenteraadslid, schoolinspecteur en historieschrijver. In 1921 werd hij katholiek. Zijn standbeeld staat in de Grote Looiersstraat. Zie ook een verhaal van Fons Olterdissen

Regout, Petrus Dominicus Laurentius

Maastricht 1801 – Meerssen 1878. Grootindustrieel.

Petrus Regout zette de glas- en aardewerkwinkel van zijn moeder voort. Na de Belgische Opstand kwam Maastricht in een economische isolement. Maar Regout gaf niet op. Hij bouwde in korte tijd een glas- en aardewerkfabriek aan de Boschstraat. Het was de eerste grootschalige industrie in Nederland.
In 1851 kocht hij Kasteel Vaeshartelt, dat hij omtoverde tot een ware lusthof, en waar ook koning Willem I kwam logeren. Voor elk van zijn tien kinderen liet hij een villa bouwen. Voor zijn arbeiders bouwde hij de beruchte Cité Ouvrière (Groete Bouw), vlak bij de fabriek. De arbeiders beschouwden hem als een vader, maar vonden zijn zoon, die hem opvolgde, hardvochtig. Het standbeeld van Pierre Regout staat voor de ingang van de fabriek.

Rieu, André

Maastricht 1949 - ... Populair violist en orkestleider.

André Rieu groeide op in een muzikale familie. Zijn vader was dirigent. André studeerde viool in Luik, Maastricht en Brussel. Hij wilde de klassieke muziek toegankelijk maken voor het grote publiek. Daartoe richtte hij eerst het Maastrichts Salonorkest op, en later het Johann-Straussorkest. Nu trekt hij overal ter wereld volle zalen.
Zijn verhaal is uiteraard nog niet af. Daarom houden we het kort.

Romanus, Franciscus

Gent 1647 - Parijs 1735. Bouwkundige.

De Dominicaner lekenbroeder Franciscus Roman vernieuwde de eerste boog aan de Maastrichterkant van de oude Maasbrug. Hij herstelde ook het veertiende-eeuwse Dominicanerklooster dat in de Franse tijd werd opgeheven, maar in de twintigste eeuw nog als HBS dienst deed. In 1685 werd Franciscus Romanus naar het Parijs van koning Lodewijk de Veertiende ontboden om de Pont Royal en de Pont Neuf te restaureren.
In het laatst van de vorige eeuw werden de woningen tegen de Dominicanenwal afgebroken om meer plaats te maken voor het Theater op het Vrijthof. Op de foto beneden ziet u de Dominicanerkerk die nu in gebruik is als boekhandel. De Franciscus-Romanusweg loopt aan de oostzijde langs de Maas.

Rutten, mgr Louis Hubert

Maastricht 1809 - 1891. Priester.

De welgestelde brouwerszoon en priester Louis Rutten wilde missionaris worden, maar daarvoor was zijn gezondheid te zwak. Hij begon dan de kinderen der arbeiders te onderwijzen in een portaal van de Sint-Servaaskerk. Hij gaf ze ook kleding en voedsel. In de avonduren gaf hij les aan fabrieksarbeiders.
In 1840 stichtte hij de congregatie van de broeders van Maastricht, die het onderwijs aan de jongens ter hand namen. Ondertussen verzorgden de zusters Ursulinen het onderwijs aan de meisjes. Mgr Rutten haalde ook de Zusters van Liefde naar Maastricht om een tehuis voor ongehuwde moeders te leiden.
Na 1860 werd zijn gezondheid zo slecht dat het leven een last voor hem werd. Maar hij hield het nog dertig jaar vol.

Servatius, Sint

Armenië na 300 - Maastricht 384. Bisschop.

Sint Servatius was bisschop van Tongeren. Hij pleitte op twee belangrijke kerksynodes voor de Godheid van Jezus, en dus tegen het Arianisme. Hij vluchtte met de bisschopszetel naar Maastricht, en werd zo de eerste bekende geloofsverkondiger binnen onze landsgrenzen.
Na zijn dood ontstonden er tal van legenden rond persoon en werk van Sint Servaas. Zijn graf werd een pelgrimsoord waar gaandeweg een grote kerk verrees en keizers en koningen kwamen bidden. Henric van Veldeke schreef een levensbeschrijving. De geschiedenis van Maastricht is nauw verweven met de geschiedenis van de Sint-Servaasbasiliek. Ook de oude Maasbrug draagt zijn naam.

van Steffenswert, Jan

Maastricht circa 1470 - 1525. Beeldsnijder.

Jan van Steffenswert wist prachtige ruimtelijke composities te creëren uit een simpel blok hout. De beelden met zijn merkteken bevinden zich in kerken en musea over de gehele wereld.
Sedert 1990 is uit archiefbronnen bekend dat hij in Maastricht heeft gewerkt en gewoond. Zijn werkplaats was vermoedelijk in de Mariastraat.
Het beeld van Sint Christoffel (foto) staat in de Onze-Lieve-Vrouwenbasiliek in Maastricht dicht bij de ingang, zodat het eenvoudig is het beeld iedere dag even te begroeten. Volgens de traditie zal die dag je niets meer kunnen overkomen.

Strouven, Elisabeth

Maastricht 1600 - 1661. Godgewijde.

Elisabeth was een schoenmakersdochter met een goede opleiding. Ze leefde als naaister en kostschoolhoudster, terwijl ze geestelijke oefeningen deed onder leiding van Jezuïeten en Franciscanen. Ze trok rond met een meisje dat aan epilepsie leed. In die jaren dacht men dat zo iemand van de duivel bezeten was.
Op Goede Vrijdag 1628 stichtte ze de kloostergemeenschap Calvariënberg, die zou uitgroeien tot de bekende verpleeginrichting. Ze verpleegde er pestlijders.
Nadat de Hollanders de stad op de Spanjaarden hadden veroverd in 1632, werd het katholieke leven in Maastricht erg moeilijk. Elisabeth's biechtvader Vinck werd onthoofd. Zijzelf schreef een gedetailleerde autobiografie.

de Stuers, jonkheer Victor Eugène Louis

Maastricht 1843 - 's Gravenhage 1916. Kunstbeschermer, top-ambtenaar en politicus.

Dat wij in Maastricht nog zo veel stadsmuur overhebben, danken we aan de eigenzinnigheid van Victor de Stuers. Hij wordt gezien als de belangrijkste pionier van Monumentenzorg in Nederland, en was ook nauw betrokken bij de bouw van het Amsterdamse Rijksmuseum.
De Stuers, die vanaf 1870 in den Haag woonde, was aanvankelijk advocaat. Later werd hij als referendaris van het Ministerie van Binnenlandse Zaken belast met onder meer de zorg voor monumenten, musea en archieven. Ook in de Tweede Kamer viel zijn dwarse karakter op.
De Stuers trouwde toen hij 49 was, en kreeg een dochter. Hij werd begraven in Maastricht. Een straat in de wijk Brusselsepoort draagt zijn naam.

Tapijn, Sebastiaan

.... - Maastricht 1579. Garnizoenscommandant.

Vanwege moeilijkheden met het Spaanse garnizoen dat sinds de beeldenstorm in de stad gelegerd was, besloot Maastricht een protestants garnizoen toe te laten.
De hertog van Parma (foto) kwam toen de vesting belegeren. Sebastien Tafin verdedigde Maastricht op bijzonder dappere en hardnekkige wijze, maar moest uiteindelijk het onderspit delven. Na de overgave werd de commandant door de woedende Spanjaarden ter dood gebracht. Maastricht werd dan geplunderd en duizenden burgers vermoord. Deze ramp staat bekend als de Spaanse furie van 1579. Drie jaar eerder had zich op kleinere schaal al iets dergelijks voorgedaan.
De kazerne in het stadspark heet nu naar Tafin de Tapijnkazerne.

van Veldeke, Henric

Geboren voor 1150 te Veldeke bij Maastricht of tussen Hasselt en Diest - gestorven voor 1210. Dichter.

Veldeke was edelman in dienst gravin Agnes van Loon. Hij werd een veelzijdig en invloedrijk dichter in zowel Middelnederlands als Middelhoogduits. Zijn werk ademt een post-Karolingische geest. Hij schreef onder meer dertig minneliederen en de Legende van Sint Servaes:
... All daer hij noch is, te Triecht, In eynen dall scoen ende liecht ...
Zijn standbeeld staat tussen de Sint Jan en de Sint Servaas op het Henric-van-Veldekeplein. Ook in Hasselt staat een standbeeld van hem. Verder zijn er het Veldekecollege en de Veldekekring voor dialectkunde.

Vinck, Servatius

... - Maastricht 1638. Franciscaan.

Pater Vinck was een goedmoedige Minderbroeder, die goed kon preken. De Maastrichtenaren hielden van hem. Hij was wel een beetje al te naïef.
In 1632 had Frederik Hendrik de vesting Maastricht na 54 jaar heroverd op de Spanjaarden. De Hollanders maakten nu het katholieke leven in de stad praktisch onmogelijk. In 1638 hakten ze de koppen af van vijf "verraders", onder wie pater Vinck, die Maastricht weer in handen van de Spanjaarden wilden spelen.
Hun koppen werden tentoongesteld op het rondeel dat nu "de vijf koppen" heet, vlak bij het pater-Vincktorentje. Het portret van Vinck, hieronder, hangt in de schatkamer van de Onzelievevrouwenbasiliek. Het enige wat hem "verweten" kan worden, is dat hij het biechtgeheim bewaarde.

Vliegen, Willem

Gulpen 1862 - Bloemendaal 1947. Journalist en politicus.

Als jongeman was Vliegen typograaf te Maastricht, en redacteur van de Volkstribuun. Hij vereerde Ferdinand Domela Nieuwenhuis, die bij de arbeiders bekend stond als "onze Verlosser". Vliegen was echter veel praktischer. Hij was een der oprichters van de SDAP, en werd kamerlid, partijvoorzitter, en wethouder van Amsterdam. Hij deed ook niet mee aan de revolutie van Troelstra.
Willem Vliegen was autodidact. Hij ontwikkelde zich van eenvoudig arbeider tot welsprekend parlementariër.
Zijn buste staat op het Brandenburgerplein in de Maastrichtse wijk Blauwdorp.

LITERATUUR: Maastrichtse straatnamen tot 1 jan. 1997; Bert Lejeune, Bisschopsmolen. Verder Wikipedia en andere bronnen op het net.